Waarnemingen

Waarnemingen 2013

Exoten, beschermde soorten en natuurlijk stadsvissen werden
volop geteld in Havenwijk-Zuid

Zijn er al trends te ontdekken?

Nee. Het is een beetje appels met peren vergelijken: in 2013 zijn we bijna twee maal zo vaak op pad geweest als in 2012.
Bovendien hadden we door training veel meer kennis en ervaring dan in 2012.
Verder monitorden we geregeld met meer 'ogen', dus we telden meer dieren.
Ook hebben we in 2013 nieuwe telformulieren gebruikt; gedetailleerder en zorgvuldiger.
Last but not least: we zijn dit jaar ook de exoten (kreeften, krabben en schildpadden) mee gaan tellen.
Pas wanneer we de komende jaren dezefde datareeksen weten te verzamelen, kunnen we voorzichtig beginnen met het uitspreken van vermoedens.
Gelukkig krijgen we daarbij ook hulp van het ecologisch bureau Stadsnatuur Rotterdam!

Van de kleine tiendoornige stekelbaars tot de forse karper:

Op deze pagina noteer ik welke opvallende en minder opvallende waarnemingen zijn gedaan dit seizoen.
Ook ontwikkelingen binnen het Project Vissenmonitoring stip ik aan.
Zo nodig worden deze voorzien van foto's, die zowel van boven als onder het wateroppervlak zijn gemaakt.
Aan het eind van het seizoen plaats ik weer enkele grafieken, die overzichtelijk weergeven welke soorten vissen (en andere waterdieren) zijn waargenomen gedurende het onderzoeksseizoen van 2013 en in welke aantallen.

December 2013

De CBS/Ravontelling was weer succesvol op 18 december 2013: vijf dieren geteld waarvan vier volwassenen. Ook de locaties brengen we nu nauwgezet in kaart, aangevuld met een filmpje van elk dier (mits het niet onder de beschoeiing of een steen kruipt!).
's Avonds is het zicht tijdens het zaklampen nog steeds niet goed, maar op 12 december scheen de zon volop en kon je de bodem van de Kijfgracht opeens weer zien!
De watertemperatuur is momenteel 5 graden.

November 2013

Iedere week daalt de watertemperatuur met één graad: d.d. 23 november is het nog maar 6 graden.
Tijdens de rivierdonderpaddenmonitoringsronde op 20 november vond Esther één exemplaar.
Dat we er niet meer telden kwam o.a. door de regen, de wind en de vele blaadjes op en onder water die het zicht belemmerden.
Toen we het diertje voorzichtig in een cuvet hadden gedaan bleek het Anky te zijn.
Het water is bijna overal erg troebel. We hebben daarom nog geen monitoring kunnen doen.
Het voordeel is echter dat er nu eindelijk tijd is voor data entry!
t/m juli is bijna alles ingevoerd en we zitten al op 19 zeelten in het Smoelenboek (en drie nieuwe onbekenden zonder nummer, die mogelijk nog in de tellingen van augustus en september voorbij zullen komen.)
Ook hebben we tijd gehad om het traject waar de rivierdonderpaddenpopulatie zit gedetailleerd uit te tekenen.

Oktober 2013

24 oktober waren de grachten nog steeds bijzonder troebel, toch hebben we met zeven personen (waaronder twee nieuwe excursiegangers) in zes trajecten zeven soorten geteld.
Het meest blij werden we van de Chinese wolhandkrab, die we gelukkig allemaal zagen wandelen over de bodem!
Door de hevige regenval waren de grachten erg troebel en was het lastig vissen tellen.
In de week van 14 oktober gingen we ondanks dat tóch op drie avonden op zoek naar rivierdonderpadden in de wijk.
De eerste avond telden we er 8 (dankzij de goede ogen van Esther!), we telden voor het Ravon/CBS onderzoek.
De tweede avond met twee enthousiaste buren (voor hun de eerste keer monitoren) telden we er vijf.
En de laatste avond (op een ander traject) waren er weer twee nieuwe razend enthousiaste vrijwilligers bij. We zagen (ondanks de troebelheid) veel baarzen, blank- en ruisvoorns, twee snoekjes én op het laatst een oude bekende: 'Kevertje', het rivierdonderpadje op zijn vaste stek in traject 8a.
Begin oktober was er heel veel kroos op de wateren in Havenwijk-Zuid. De meerkoeten vonden het geweldig. Na een paar dagen was het kroos weggestroomd en bleken de grachten nog steeds heel helder. Vissen zijn vanaf de kant nog steeds prima te tellen.
Er zijn dit jaar in totaal ruim 120 blauwe vuilniszakken drijfafval (en zo'n 75 fietsen e.a. grofvuil) opgevist door het Taskforce Drijfvuilvissen (Stichting de Leidse Rederij i.s.m. Onder water in Leiden, de gemeente Leiden en Stichting de Binnenvest). Reden om in 2014 door te gaan in het vaarseizoen!

September 2013

Zaterdagavond 14 september zaten we -met hulp van vier scholieren die zich rond half elf aansloten bij de excursie - op tien soorten!
Een grote Chinese wolhandkrab op een verticale kademuur, die drie poten miste en lekker algen zat te eten, was een erg opvallende verschijning.
Op 7 september telden we negen soorten, waaronder de rivierdonderpad en we herkenden zeker drie grote vissen uit het Smoelenboek.
O.a. Karper-3 kunnen toevoegen aan het Smoelenboek (eerder gespot op 21 augustus 2013 met Menno Bentveld; toen dachten we nog dat het Karper-2 was). Beide dieren missen een hap uit de linker borstvin, maar je ziet m.b.v. de foto's toch duidelijk dat het verschillende individuen zijn.
Nieuwe namen voor het Smoelenboek: Sammy, Jive, Centenbak en Spotlight.
Sijmen Groot fotografeerde de excursiegangers.
3 september telden we acht soorten tijdens een zaklampexcursie, waaronder 'Sjakie', een heel grote rode Amerikaanse rivierkreeft. Klik op de foto hiernaast voor een closeup met kater Sushi.

Augustus 2013

Eind augustus: superheldere grachten (momenteel 20 graden). En waar ik op 26 augustus twee uur lang alleen baarsjes zag, had ik op de 27e binnen een half uur hele interviews met een paling, een snoekje en een zeelt!
Eerste waarneming van een paling tijdens het snorkelend vissenmonitoren.
Op 22 augustus 2013 met Menno Bentveld een geïnteresseerde zeelt gezien en gefilmd, die ons kwam onderzoeken. Het dier had (vermoed ik) nog niet eerder twee snorkelende onderzoekers tegelijkertijd gezien!
21 augustus 2013 ontving Onder water in Leiden de brief met speciale toestemming om de komende jaren gedurende de looptijd van het Project Vissenmonitoring, snorkelend onderzoek te mogen doen in het visreservaat. Uiteraard onder strenge veiligheidsvoorwaarden.
11 augustus 2013 een werkbezoek gebracht aan een karperpopulatie. Ontdekt dat die gescheurde borstvinnen (zoals 'onze' Karper-2 heeft) helemaal geen uitzondering zijn!
Er zwom er zelfs één tussen, die Hanneke, Esther en ik spontaan 'de Libelle' hebben genoemd: die had vier voorflippers in plaats van twee (ofwel: allebei gescheurd tot aan de 'oksel'). Het dier leek prima te kunnen sturen.
6 augustus 2013: Karper-2 teruggezien in de wijk! Samen met een 'maatje' (kleiner exemplaar). Deze waarneming van karpers in hetvisreservaat is zo'n 10 weken later dan vorig jaar, wie weet hoe dat komt?
Begin augustus: paaiende zeelten in grachtenwater van ruim 24 graden gefilmd; ze worden daar amoreus van. Ik heb diverse filmpjes op YouTube gezet (kanaal Visreservaat Leiden)

Juli 2013

29 juli 2013, de algen lijken allemaal verdwenen uit het water; combinatie van hete zon en plensbuien? Ik ben er érg blij mee, het zicht was wel vijf meter op de beste plekken.
29 juli 2013, gelukkig ook goed-snoekennieuws. Vandaag tijdens de snorkelmonitoring een jong snoekje gespot.
27 juli 2013, wéér een dode snoek gemeld! Dit keer door sportvisser Ferry die het dier zag drijven in de Zijlsingel (net buiten het visreservaat). Gelukkig stuurde Ferry foto's mee, zodat we die kunnen vergelijken met het Smoelenboek.
OWL heeft contact gezocht met het Dutch Wildlife Health Centre in Utrecht: ook dat instituut heeft interesse in een mogelijk trend en wil graag op de hoogte blijven van nieuwe gevallen. Zo nodig besluiten we samen een vers dood exemplaar te onderzoeken op eventuele pathogenen.
Eind juli: Zorgen om de snoeken: er worden er weinig gespot, en aardig wat (forse) dode exemplaren worden gemeld door wijkgenoten.
Oorzaak koude winter i.c.m. geluidsoverlast van bouw en renovatie, of gewoon puur toeval? We zouden het graag willen weten!
We vragen hengelaars die de wijk bezoeken ook om een oogje in het zeil te houden - samen moeten we er toch achter kunnen komen?
Gelukkig zagen we er op 16 juli nog eentje 'live' een blankvoorn besluipen en verschalken. Voor buuv Barbara en zoon Ivo (4) was het hun eerste snoek-waarneming. Gelijk een schot in de roos!
Chinese wolhandkrabben: terug van weggeweest? Twee stuks (één dood) tijdens avondexcursie gespot.
Warm water: meer rivierdonderpadden? Het begint erop te lijken! Twee top-avonden gehad.
's Avonds regelmatig aan het zaklampmonitoren. Op 2 en 6 juli een paling zien zwemmen!
Helaas al drie dode grote vissen uit de gracht gehaald. Ook wat kleintjes.
Bij de Zeelt (30 juni) was de doodsoorzaak van he vrouwlijke dierhoogstwaarschijnlijk 'paai-vermoeidheid' (na een lange, koude winter opeens met heel veel mannetjes in de buurt, eitjes leggen. Dank aan Arthur de Bruin van Stichting Ravon voor de uitleg.
De dode snoek (5 juli) was ongeveer 100 cm lang; een 'Grande Dame'. Doodsoorzaak onbekend, kan best ouderdom zijn. Ondanks de prachtige tekening op de rechterwang, geen bekend individu.
De dode snoek (11 juli, zie hieronder) was al wat langer dood.
Ik vraag alle passerende hengelaars een oogje in het zeil te houden: komen zij ook zieke of dode dieren tegen? Hebben ze ideeën over doodsoorzaken?
Van Naturalis kreeg ik de tip om het Dutch Wildlife Health Centre in te schakelen als ik een trend vermoed in dode-snoekmeldingen (zie verder 27 juli, hierboven)
Publicatie over de Leidse 'winkelwagen-rivierdonderpad' in tijdschrift Schubben en Slijm van Stichting Ravon! Zie publicaties.

Juni 2013

Sinds we weten dat ze er zitten, zien we ze steeds vaker: schildpadden!
Gelukkig heeft OWL toestemming om de dieren van een klein merkteken te voorzien (nagellak op de rug), zodat we zowel de soorten als de individuen uit elkaar kunnen houden.
12 juni 2013: mogelijk is de eerste karper gesignaleerd.
Medio juni 2013: lijkt toch eerder een forse brasem te zijn geweest.
Eerste snorkelinventarisatie op 20 juni 2013; enkele zeelten (altijd met meer dan twee stuks tegelijk), blankvoorns, héél veel jong grut (1 cm - 3 cm) en twee snoeken. Tijd om het Smoelenboek te raadplegen of er bekenden bij zitten!
De Zeelt met de 'anaalbult' bleek een vrouwtje te zijn met uitstulping die normaal is in de paaitijd, daar komen de eitjes uit.

Mei 2013

Diverse buurtbewoners zochten en vonden begin mei twee jonge snoekjes, die goed te zien waren (als je weet waar je moet kijken!) in het heldere water.
Ook zijn er weer flink wat fietsen en andere stukken grofvuil gespot: die zijn er 14 mei uitgehaald (zie hieronder).
Op die manier krijgt de 'gele plomp' de ruimte verder te groeien. Dat is voor veel vissoorten de belangrijkste waterplant om zich achter te verschuilen of op de loer te liggen.
De eerste zeelten van dit jaar zijn ook gespot; een duo dat samen foerageerde.
Een buurtbewoner meldde (in juli 2013) dat hij in de maand mei 2013 een forse snoek, dood, had zien drijven in traject 7. Begin van een trend? (zie verder juli 2013)
Op 14 mei zijn er ca 100 stuks grofvuil uit het visreservaat gehengeld, m.m.v. een grote groep zeer enthousiaste buurtbewoners, Portaal en de gemeente Leiden (afd. inzameling).
Daarbij werd ook een rivierdonderpad gevonden: een beschermde vissoort en voor het eerst aangtroffen in dat gedeelte van het visreservaat.
De eerste brasems zijn eind mei gezien in Havenwijk-Zuid.
De watertemperatuur was op 24 mei 2013 nog maar 12 graden - in vergelijking met vorig jaar scheelt dat maarliefst 8 graden! De paai-activiteiten zullen naar alle waarschijnlijkheid dus ook vertraging oplopen.
In de Witte Singel (buiten het visreservaat) werd wel al wat jong visbroed gesignaleerd op 23 mei 2013, vanaf een brug. Soort onbekend.

April 2013

Het grachtenwater is nog steeds érg koud voor de tijd van het jaar. Pas op 28 april was het in één klap helder genoeg om vissen te kunnen spotten.
Direct de eerste dagen zagen we 's avonds tijdens het monitoren al een grote karperachtige (alleen de staart!)
Ook zagen we een brasem en een snoek voorbij komen. In elk geval was de snoek een bekende: Snoek-4, zo bleek na vergelijking in het Smoelenboek.

Maart 2013

Er is een start gemaakt met het officiële onderzoek naar de Rivierdonderpad in het visreservaat. Dat doet Onder water in Leiden i.s.m. Stichting Ravon in opdracht van het CBS. Het onderzoek duurt een jaar.

Februari 2013

15 februari haalden we een kerstboom uit de gracht: er vielen een baars en een tiendoornig stekelbaarsje uit de takken!
Dat laatste dier is hierbij voor het eerst waargenomen door de onderzoekers, dus weer een leuke opsteker voor het Project Vissenmonitoring!