Naslagwerken OTV-Roomburg

Op deze pagina kunt u alle naslagwerken inkijken en downloaden die gebruikt zullen worden tijdens de cursus 'Natuurlijk beheer van sloot en oever'

Telformulieren water- en oeverplanten en macro-invertebraten

• Kunt u zich nog herinneren hoeveel libellen er vroeger boven de sloot en uw tuin zweefden? En wanneer dat ongeveer was?
• Gebruik onderstaande telformulieren om ons inzicht te geven in 'toen en nu' op uw tuin.
• Na invullen (vergeet uw tuinvereniging en tuinnummer niet) kunt u het formulier opsturen naar aaf [at] stadsgrachten [punt] nl.
• Aaf verzamelt de data en die vormen daarmee een 'toen-telling'; een streefdoel dat we na het baggerwerk weer willen halen.

• Macro-invertebraten: toen
• Macro-invertebraten: nu
• Water- en oevervegetatie: toen en nu
• Let op: de geobserveerde waarden s.v.p. aangegeven met 0, 1, 2 en 3 (0=Afwezig, 1=Schaars, 2=Matig, 3=Overvloedig)

Naslagwerken van OTV-Roomburg:

• De sloot hoort bij de tuin! Een web-artikel van Marco Vaartjes en Marcel Betgen.
• Brochure De sloot hoort bij de tuin! (download de informatie in PDF)

Hieronder staan naslagwerken verzameld voor de cursus natuurvriendelijke oevers en gezond slootleven na het baggeren; download de informatie in PDF.
Noot: tijdens het slootjescheppen zijn diverse van onderstaande zoekkaarten ook gratis verkrijgbaar

• Amfibieën zoekkaart (Stichting RAVON)
• Karperachtigen (kleine witvissen zijn lastig uit elkaar te houden! Stichting RAVON)
• Rivierkreeften zoekkaart (EIS, Naturalis)
• Waterbeestjes (BioDoen)
• Waterdiertjes (IVN Leidse regio)
• Hoe heet dat waterdiertje? (Veldwerk Nederland)
• Waterplanten (bron onleesbaar)

 Verdieping (download de informatie in PDF)

• Donderpadden en grondels (Stichting RAVON)
• Exotische grondels (RAVON)
• Exotische vissoorten (RAVON)
• Modderkruipers en Bermpje (RAVON)
• Exotische kreeften (Viswijzer)
• Lettersierschildpadden (RAVON), zoals de geelwang en geelbuikGrote Modderkruiper (RAVON), staat ook op de zoekkaart 'modderkruipers en bermpje'
• Rivierkreeftenwijzer (Viswijzer)
• Waterwantsen (determineertabel macro-invertebraten)
• Wolhandkrab: Hoe zie je het verschil tussen een vrouw en man wolhandkrab?
• Zoetwaterzoekkaart 1, waterkevers, duikerwantsen, larven  (FSC)
• Zoetwaterzoekkaart 2, nimfen en larven van juffers (FSC)
• Zoetwaterzoekkaart 3, larven van muggen en vliegen, zoetwaterpissebed en vlokreeft, waterspinnen en -mijten (FSC)
• Zoetwaterzoekkaart 4, staartenkaart: nimfen, waterwantsen, staafwants (FSC)

Verdere verdieping

Visziekten (Sportvisserij Nederland)

Expeditieboekjes met waterdiertjes: te koop à 10 euro p/st.

• in de vorm van een sleutelhanger en watervast!

Roomburg-OTV tuinverenigingen

Eerstvolgende lezing: voorafgaand de ALV van Volkstuinverenigingen, 27 november 2025, 20:00u

• Aaf Verkade behandelt o.a.: de waterkwaliteit en de aangetroffen beestjes tijdens het slootjescheppen in juni 2025.
• Ze laat zien dat een waterpartij vol kroos niet altijd 'dood' hoeft te zijn: het biedt dieren ook schuilplaatsen tegen futen, reigers e.d.
• Foto's van het veldwerk in juni worden getoond en er is ruimte voor maximaal drie vragen! Neem uw beste vraag dus mee.
• Afgesloten wordt met de toekomst: hoe kunnen tuinders meehelpen met nulmetingen (zoals bij OTV-Roomburg gebeurde), en kunnen we een groep van slootjescheppers vormen die kan assisteren als de nood aan de man is?
• Leden van de zes aangesloten tuinverenigingen hebben een uitnodiging ontvangen voor de ALV. 

Waarnemingen tijdens het slootjescheppen voor de 'nulmeting' in OTV-Roomburg:

• Wat is een nulmeting? Een inventarisatie van de huidige ecologische situatie in een gebied, om zo een startpunt te creëren voor monitoring en beheer.
• In de sloot naast het clubhuis van OTV werden vooral heel veel duikerwantsen, watervlooien en tiendoornige stekelbaarsjes gevonden.
• Aan invasieve exoten zaten er rode Amerikaanse rivierkreeft en marmergrondel in de sloot. Klik hier voor de soortenlijst van OTV.
• Bij 't Vogelhoff (terrein Roomburg) werden ook veel tiendoornige stekelbaarsjes gevonden, van alle lengteklassen (jong tot oud).
• Daarnaast aardig wat zoetwaterslakken én een larve van een kleine watersalamander (zie foto rechtsboven). Klik hier voor de soortenlijst van Roomburg.
• Noot: niet elke sloot is hetzelfde en dus niet alle OTV- of Roomburgsloten bevatten dezelfde dieren die we aantroffen in de bemonsterde sloten. Daarom is maatwerk van groot belang na het baggeren.

Tijdens de sessies vroegen de deelnemers o.a.:

• Wát hebben sloten en oevers het hardst nodig na het baggeren in nov/dec 2025? (Verse aanplant, zo min mogelijk verstoring of vraat.)
• Kunnen we spreken van maatwerk in bepaalde sloten? (Jazeker! echte sloot-ambassadeurs worden met woord en daad bijgestaan.)
• Lukt het ons om de natuur terug te brengen naar de tijd van de Verkade-albums, begin 20e eeuw? Dat kan wel 7-12 jaar duren. Toch zal jonge aanplant al binnen twee of drie jaar goed wortelen. 
• Met bloeiende moerasplantrijke oevers en overal insecten en inheemse vissen (die wel een kreeftje lusten!)? Samen met de werkgroep waterplanten van Jacqueline Henrot (Naturalis), Koen van Zoest (KNNV) en leden van Natuurvriendelijke tuinieren worden zaden van moeras en waterplanten geoogst, om in 2026 uit te zetten in de nieuwe oevers.
• Kunnen we als tuinders bijdragen met een soort van werkgroep, om de ecoloog te helpen bij het eruitvissen van kreeften en visjes tijdens het baggeren? (Daar wordt aan gewerkt!)

Naslagwerken, zoals pdf's met amfibieën, waterdiertjes en karperachtigen:

• Links bovenaan deze pagina vindt u een link met naslagwerken.
• Telformulieren voor macrofauna en vissen voor de situatie 'toen' (bijv. jaren '90 en 2010-2020) en 'nu' (2021-heden) vindt u ook op bovenstaande link.
  Als u die invult en emailt, zal Aaf ze toevoegen aan het collectief geheugen van de volkstuinsloten, zie onderaan deze pagina.

Uitleg cursus april-juni 2025

• 

  De ‘cursus natuurlijk beheer van sloot en oever’ bestond uit één theoriedeel in het clubhuis en twee workshops (praktijkdelen) in het veld. D
• Aaf heeft in het clubhuis de theorie behandeld.
• Zoekkaarten en telformulieren werden alvast uitgedeeld, om in te komen ;-).
• Levende beestjes werden lokaal gevangen door de kleinkinderen van tuinlid Marian en bewonderd door de aanwezigen.
• Iedereen was welkom bij het Slootjescheppen, lid van een vereniging of niet.
• Deelnemers kunnen nu elders in stad en land weer wat betekenen voor het waterleven.

Naslagwerken: zie ook linksbovenaan deze pagina

• De sloot hoort bij de tuin! Van Marco Vaartjes en Marcel Betgen.
• Brochure (download PDF)

Wie doet wat?

• Aaf Verkade, adviseur stadsgrachten, zal op diverse plekken onderzoek doen naar de macrofauna in de sloten.
• Allereerst voorafgaand aan de baggerwerkzaamheden, dan vlak daarna en nogmaals een langere periode nadat de onderwaternatuur weer is opgekrabbeld. Welke diertjes komen er als eerste terug?
• Ook geeft Aaf een cursus en praktijkmiddagen over waterkwaliteit, over waarnemingen en ze beantwoordt vragen van de leden van OTV en Roomburg.
• Daarnaast zijn er nog extra lezingen, zoals op 27 november 2025, voorafgaand aan de ALV.
• De gemeente Leiden zal de werkzaamheden (zoals het baggeren) op zich nemen. Daarover ontvangen de leden informatie vanuit de gemeente en de eigen vereniging.

Op deze pagina vindt u waarnemingen, nieuwtjes en antwoorden op de meest gestelde vragen

• U kunt uw vraag opsturen naar info@onderwaterinleiden.nl.
• op de kalender verschijnen data en tijden over de lezingen en evt. inventarisatierondes, waarbij u van harte welkom bent!
• Wilt u actief op de hoogte blijven van activiteiten, ontdekkingen en nieuwtjes over het waterleven in Leiden en de rest van de wereld? Meld u dan aan voor de nieuwsbrief van OWL (Onder water in Leiden.nl) en mis geen vis!

Roomburgervijver 2024

Op 4 juni 2024 bekeek Aaf met de Jozefschool (groep 8) en Marian Kathmann (Gemeente Leiden) de waterdiertjes en -dieren met behulp van het schepnet en snorkelwerkzaamheden.

De volgende soorten planten werden door Aaf gezien

• Gedoornd hoornblad
• Glanzig fonteinkruid
• Waterpest

De volgende soorten dieren werden door Aaf gezien (en zij door hen!)

• Blankvoorn
• Marmergrondel (4 dieren, juvenielen)
• Rietvoorn
• Rode Amerikaanse Rivierkreeft (maten M en L)
• Snoek (3 dieren)
• Zeelt (2 dieren)
• Watermijt

Maredijk

31 augustus 2024 was Aaf terug op de Maredijk voor Watertheater en Slootjescheppen XL met Marian Kathmann en Lilith Crowley!

Hulde aan alle bewoners dat er zo superweinig afval op de bodem lag of ronddreef! Echt héél goed gezorgd voor het water.

De lijst met dieren die ze vonden staat hieronder:

• dikspriet waterroofkever
• duikerwants
• GEEN enkele rode Amerikaanse rivierkreeft!!
• posthoornslak (leeg)
• ruggezwemmer
• schaatsenrijder
• slijktor
• snoek
• tiendoornige stekelbaars
• vlokreeft
• watermijt; zwarte
• watervlooien 
• zoetwaterpissebed

De 'schatten' die werden gevonden op de bodem:

• leeg colablikje (houdbaar t/m november 2023)
• lege wijnfles
• sigarettenpeuken (naast de brugleuning)
• de mobiele telefoon van Raf en Pleun
• een telefoonkaart t.w.v. 25 Fl (gulden) - later per ongeluk weer verloren onder water
• een canvas tas met resten van een Chinese maaltijd
• stukken hout gedumpt door de aannemer (teruggeworpen op de kant)
• de zaklamp van Aaf
• tennisbal
• leeg boterhamzakje
• leren tas met inhoud van een KLM stewardess (o.a. twee brillen op sterkte, bestek, ibuprofen, een kous, drie stevige dunne werkhandschoenen, een keycord van de KLM met klokje, drie pennen, vitaminepillen, een stekker van 220 V naar USB 3.0, een accu voor de mobiele telefoon e.a. apparatuur)

Op 6 oktober 2023 zocht Aaf naar een trouwring langs het Maredijksepolderpad. En ze vond nog veel meer!

• 1.000 driedoornige stekelbaarsjes hielden haar in de gaten én soms gezelschap.
• Een dozijn rode Amerikaanse rivierkreeften werd gespot; 7 werden er gevangen.waarvan één vrouwtje (zwanger met 150 eitjes), 6 mannetjes (waarvan één nét verveld)
• Aaf kreeg vier kreeften niet te pakken, die doken dieper het riet in.
• Verder zag ze nog een Tuimelaar (een roofkever).
• En heel veel ruggezwemmertjes/bootsmannetjes. Die waren echter te snel om goed te fotograferen/filmen.
• Voor meer indrukken in het glasheldere water onder het kroos, zie de fotoshow hieronder.
• ...oh ja, de trouwring is gevonden!

Stevenshofpark

Op 1 september 2023 visten bezoekers en Aaf samen uit wat er zoal in het Stevenshofpark rondzwom

Te denken valt aan:

• Waterschorpioen
• Baars
• Blankvoorn
• Rode Amerikaanse rivierkreeften
• Grote Spinnende Watertor (determinatie wordt nog officieel vastgesteld)
• Grote Stompe Moerasslak (levend)
• Schijfhoornslak (precieze determinatie wordt nog vastgesteld)
• Grote Poelslak (dood)

En verder lag er...

• Niet zo heel veel afval
• Opvallend: op of in ieder stuk afval zat een rivierkreeft!
• Héél véél eendenpoep (zowel boven water op de steiger, als onder water)
• In de sloten om de 'visvijver' heen lag een deken van gedoornd hoornblad (omdat de zwanen dat dit jaar niet zo veel hebben gegeten in dit ronde vijvertje). Daaronder was het water glashelder.
• Aaf zag niet veel andere waterplanten.
• Bekijk hieronder de foto's die Aaf al snorkelend maakte:

Laan De Goede Herder, ZW

Op 20 juni 2022 keek groep 7 van de Bernardusschool met Aaf's stadswateronderzoek.

Maar is Zoeterwoude nu een stad, of een dorp?

Nu ja, het heeft een mooie vijver vol met grote vissen - die onzichtbaar waren in de erwtensoep! Gelukkig kon sportvisser Rick precies vertellen wie er in zijn Smoelenboek stonden, dus we weten wie er zwemmen. Aaf ving twee rode kreeften, vrouwtjes, in de vijver.
In het kanaal ernaast ook twee, maar dan de gevlekte variant. Allebei zijn het invasieve Amerikaanse rivierkreeften. 

Bas vond het prachtig om ze in zijn vinger te laten knijpen, maar alleen Jacqueline (de rode) mocht dat, de gevlekte niet.

Er lagen nogal wat potscherven langs de oever, aardig wat stenen, stoeptegels e.d. uit de tuinen en er waren heel veel zwartbekgrondels. Toch mochten we tijdens het IVN-slootjesonderzoek dat tegelijkertijd liep, niet klagen. De kinderen vingen behalve heel veel klein grut ook een driedoornig stekelbaarsje!

Hieronder een reeks foto's: