Vissen monitoren
De Leidse grachten: dieper onderzoeken!
Het is ongelooflijk wat er in de afgelopen jaren al ontdekt is onder het oppervlak van de Havenwijk in Leiden.
Daarom wordt het project Vissenmonitoring (dat onderdeel is van Onder water in Leiden) uitgebreid naar twee nieuwe wijken.
<galerij visonderzoek_gallery>
Steeds meer vissen, exoten en beschermde soorten (en steeds minder fietsen en ander afval).
Bewoners, instanties en ook de media zijn dolenthousiast na het zien van de mooie onderwaterbeelden op deze site.
Daarom bestudeert Onder water in Leiden -geadviseerd door diverse instanties en mét speciale toestemming om ook snorkelend te monitoren, sinds januari 2013 op een meer wetenschappelijke basis het onderwaterleven in de wijk.
Vragen en doelstellingen bij dit bijzondere meerjarige onderzoek (door bewoners naar bewoners!):
- Wat leeft er in de stadsgrachten?
- Hoe leven de soorten daar?
- Hoe maken ze gebruik van de waterplanten, doodlopende stukjes met stilstaand water e.d.?
- Heeft het opruimen van grofvuil (van de bodem) invloed op het verdwijnen of verschijnen van soorten en zo ja, van welke?
- Zie ook 'Waar we ons verder in willen verdiepen', verderop op deze pagina.
Wat we nu al weten
- Uit de waarnemingen van 2010 tot en met 2015 is gebleken, dat er zich minimaal achttien verschillende vissoorten in de Havenwijk bevinden.
- Ook zijn er inmiddels vier kreeften- en krabbensoorten aangetroffen: de Zuiderzeekrab, de Chinese wolhandkrab en de rode en gevlekte Amerikaanse rivierkreeft.
- En de paling en de rivierdonderpad horen bij de in 2012 ontdekte, beschermde vissoorten in de wijk. In 2014 kwam daar de kleine modderkruiper bij.
- In mei 2015 werd al twee keer de bot gespot (een zoet-/zoutwatersoort, dus geen dwaalgast).
- Bovendien zijn er drie soorten moerasschildpadden gezien en gefotografeerd.
<galerij waarnemingen/gallery-waarnemingen>
Waar we ons verder in willen verdiepen in 2016 - óók in de Pieters- en Academiewijk én de Burgemeester- & Professorenwijk!
- Zijn er nog méér exotische vissoorten in Leiden, dan de reeds ontdekte marmergrondel?
- Zitten er nog meer beschermde soorten uit de Flora en Faunawet bij (grote modderkruiper, bittervoorn e.a.)?
- Zitten ook in de nieuw te onderzoeken wijken exoten zoals de gevlekte en rode Amerikaanse rivierkreeft en Chinese wolhandkrab?
- Kan de populatiegrootte per diersoort vastgesteld worden en zo ja, nemen de populaties dan in grootte toe of af?
- Wat kunnen daarvan de oorzaken zijn?
- Welke adviezen kan het Project Vissenmonitoring (i.o.m. instanties als de Hengelaarsbond en Stichting RAVON) geven aan de gemeente Leiden om het voortbestaan van een gezonde visdiversiteit in de wijk te waarborgen?
- De speciale toestemming om snorkelend te vissenmonitoren in de onderzoeksgebieden t/m december 2018 is schriftelijk bekrachtigd door de gemeente Leiden.
Enkele specifieke vragen (en mogelijke antwoorden):
- Komen de Chinese wolhandkrabben weer terug in de wijk?
In 2010 zijn deze volop gezien, in 2011 en 2012 geen enkel exemplaar, ook geen dode. Gelukkig zijn er in 2013, 2014 en 2015 weer enkele gespot, zowel levende als dode.
Zie ook het antwoord van Naturalis op deze vraag.
Mogelijk antwoord: De afgelopen drie jaar zijn zowel enkele dode als levende wolhandkrabben gezien, in vier trajecten in het onderzoeksgebied. Zowel overdag (snorkelend) als 's avonds laat tijdens het zaklampmonitoren.
- Waarom zijn er zo weinig zeelten geteld in 2012?
Het aantal waarnemingen is op één hand te tellen, i.t.t. de tientallen waarnemingen in 2011.
Mogelijk antwoord: In 2013 is met hulp van bewoners een speciale paaiplek ontdekt in de wijk, waar zich veel individuen ophouden als het water warmer is dan 23 graden. Daar werd nog niet eerder snorkelend gemonitord, vandaar wellicht het lage aantal waarnemingen in 2012. Sinds 2013 heb ik ieder jaar paaiende zeelten aangetroffen in dit gebied!
- Vraag: Waar heeft het succesvol terugzien van bekende individuen mee te maken?
Natuurlijke verspreiding door de hele stad of verstoring (door bijvoorbeeld bouwwerkzaamheden en kademuurrenovatie) in het onderzoeksgebied? Uiteraard ook met het aantal monitoringsrondes!
Waarom zijn er in 2013 binnen korte tijd vijf grote volwassen snoeken dood gevonden in/nabij het onderzoeksgebied?
Ook in 2014 vonden we in april/mei een aantal grote dode snoeken, maar gelukkig niet zoveel als het jaar ervoor.
- Hoeveel van de ontdekte vissoorten maken van het visreservaat gebruik om er te paaien?
De huidige cijfers geven aan: ten minste zeven soorten (blankvoorn, ruisvoorn, baars, zeelt, snoek, rivierdonderpad en de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft).
Individuen bieden unieke kansen
Veel verschillende grote vissen worden al individueel herkend door de onderzoekers: dit biedt mogelijkheden om diverse zaken nader te bestuderen, zoals:
- de interactie met soortgenoten (denk aan het groepsdier zeelt)
- De territoriumgrootte per dier (denk aan de solitaire snoek)
- Wondheling (na bijvoorbeeld een gevecht)
- Kijk voor 'bekende vissen' ook eens op de pagina Smoelenboek
Waaraan is het dier overleden dat we hebben opgevist?
Sinds 2010 worden de vissen in Havenwijk-Zuid geteld tijdens het monitoren langs de kant en m.b.v. de snorkelmethode (
zowel voor de dieren, als voor de scheepvaart.
Drijfvuil: vissen maar!
